Kraiński Wincenty

Kraiński Wincenty (1786-1882), powstaniec 1831, prawnik, pisarz

Urodził się 16 kwietnia 1786 w Mierzęcicach w powiecie będzińskim w rodzinie Michała i Reginy z Rozborskich. Jego rodzice pochodzili z zubożałej szlachty, ojciec był dzierżawcą majątków kościelnych. W wieku 3 lat został oddany pod opiekę wuja ks. Rozborskiego w Jaworznie. W roku 1798 rozpoczął naukę w szkole elementarnej św. Barbary w Krakowie, tam też uczęszczał do gimnazjum. W 1810 roku uzyskał świadectwo maturalne ze stopniami celującymi. Kontynuował naukę na Akademii Krakowskiej, którą ukończył w 1814 roku. Studiował tam mineralogię, medycynę i matematykę. Potem przeniósł się na filozofię i prawo. W tym samym czasie pełnił funkcje sekretarza, a później asesora przy trybunale krakowskim. W roku 1814 przeniósł się do Wiednia, po czym dwa lata później wyjechał do Paryża, gdzie został przyjęty do loży masońskiej „Mont-Tabor”. Tam dalej kształcił się w kierunku filozofii, nauk historycznych i prawno-politycznych. Kraiński został nominowany na członka Paryskiego Towarzystwa Naukowego. Został odznaczony przez Ludwika XVIII orderem Trzech Lilii.

W roku 1817 wrócił do kraju. W Warszawie zakładał szkoły, w których wykorzystał poznaną w Paryżu metodę wzajemnego nauczania. Rozpoczął pracę w Komisji Oświecenia oraz w Towarzystwie do Ksiąg Elementarnych. W 1820 roku został sekretarzem Wielkiego Wschodu Narodowego Polskiego, złożył 3 egzaminy prawnicze. Dwa lata później został patronem sądu pierwszej instancji, następnie adwokatem przy sądzie apelacyjnym. W 1825 roku zdobył stopień doktora obojga praw. Został mecenasem sądu najwyższego. Wyjechał do Petersburga, by poznać lepiej system prawa rosyjskiego. Wiele wysiłku włożył w opracowanie idealnego systemu prawodawczego. Niestety po wybuchu powstania dekabrystów musiał spalić swoje skrypty. Powrócił do tego zadania na nowo, lecz go nie ukończył. Wraz z wybuchem powstania listopadowego przyłączył się do skrajnego skrzydła Towarzystwa Patriotycznego, publicznie głosił radykalne poglądy rewolucyjne. Wydał broszurę o tytule Odkrycie prawd politycznych dla użytku monarchów, ministrów, rządów i arystokratów . Kraiński wziął czynnie udział w powstaniu. Służył w Gwardii Narodowej w randze kapitana w 2 kompanii czwartego batalionu 2 pułku. Za udział w bitwie pod Grochowem został odznaczony Złotym Krzyżem Wojskowym. Gdy Warszawa skapitulowała został w Modlinie dowódcą oddziału gwardzistów. Zorganizował transport magazynów wojskowych przez Wisłę z Wyszogrodu do Płocka. Wkrótce wraz z oddziałem udał się do Prus, gdzie przedłożył Raport kapitana Kraińskiego o oddziale Gwardii Narodowej Warszawskiej . W roku 1832 wyjechał do Paryża. Tam podjął się intensywnej pracy. Był zastępcą sekretarza w sejmie emigracyjnym, adwokatem i rzecznikiem prawnym w procesach, w których uczestniczyli Polacy. Został także dyrektorem Szkoły Polskiej w Paryżu, której był także współorganizatorem. W międzyczasie udzielał się w masonerii, pogłębiał wiedzę w dziedzinie filozofii (m.in. poglądy socjalistów utopijnych). W polityce popierał stanowisko Lelewela. Część swojego księgozbioru podarował Bibliotece Polskiej w Paryżu.

W 1843 roku zaszły w życiu Wincentego Kraińskiego wielkie zmiany. Powrócił do wiary katolickiej. Stało się to za sprawą braci zmartwychwstańców, a konkretnie księdza Piotra Semenenko. Rozstał się z narzeczoną, która wstąpiła do klasztoru. Sam wyjechał na studia teologiczne do Rzymu, które ukończył u jezuitów w Collegium Romanum ze stopniem doktora prawa kanonicznego. 28 marca 1846, gdy osiągnął już 60. rok życia przyjął święcenia kapłańskie w Bazylice Laterańskiej. Został misjonarzem i udawał się tam z posługą, gdzie było największe skupisko polskich emigrantów (były to miasta we Włoszech, Szwajcarii, Belgii, Francji). W 1846 roku był z wizytą w domu Mickiewicza. Wieszcz prawdopodobnie obiecał księdzu, że odstąpi od towianizmu. Wkrótce wyjechał do Londynu, gdzie udzielał pomocy polskim emigrantom i głosił kazania dla Anglików i Niemców. W związku z Wiosną Ludów postanowił wrócić do kraju, jednak został zatrzymany przez pruską policję. Dzięki wstawiennictwu biskupa wrocławskiego Melchiora Diepenbrocka umożliwiono mu pobyt we Wrocławiu. Był tłumaczem w pruskich sądach, penitencjarzem wrocławskiej katedry, mistrzem obrzędów kościelnych przy sufraganie. Głosił polskie kazania we Wrocławiu i Trzebnicy oraz spowiadał polskich żołnierzy służących w pruskim wojsku. Uczył języków w seminarium duchownym. W roku 1855 napisał dzieło pt. Polacy i kazania polskie na barykadach wrocławskich 1848 . Widział, że poezja mocno porusza serca rodaków do patriotycznych czynów, dlatego mając w pamięci los polskich emigrantów starał się gasić w rodakach ducha rewolucji. Dzięki protekcji biskupa Diepenbrocka w latach 1851-1878 był honorowo lektorem języka polskiego oraz języków i literatur słowiańskich na Uniwersytecie Wrocławskim, gdzie wykładał po polsku. Wydał dzieła o charakterze dydaktycznym: np. Historia literatury i oświaty narodu polskiego . Adresował je do młodzieży mieszkającej w zaborze pruskim, aby zachowali pamięć o swojej ojczyźnie i kulturze, by nie ulegli obcym wpływom. Początkowo wykłady ks. Kraińskiego wzbudzały duże zainteresowanie wśród polskich studentów, lecz filozoficzno-mesjanistyczny wydźwięk wykładów spowodował spadek słuchaczy. Pomimo, iż jego działalność wzbudzała kontrowersje, to starał się krzewić w młodych ludziach chęć do poznania polskiej kultury. Prywatnie uczył języka polskiego studentów teologii, którzy mieli zostać w przyszłości duchownymi na Górnym Śląsku. Ufundował dwa stypendia dla studentów oraz przeznaczył pieniądze na powiększenie biblioteki Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.

Oprócz wyżej wymienionych tytułów pism był autorem m.in.: wierszowanego pamiętnika pt. Ksiądz Wincenty ; Józefa i Teodor ; książeczki do nabożeństwa dla kobiet; broszury broniącej języka polskiego na Śląsku; patriotycznych wierszy np. Treny wygnańca ; tłumaczeń utworów rosyjskich, czeskich; pism z zakresu prawa kościelnego i wielu innych. Zmarł 16 października 1882 we Wrocławiu w wieku 96 lat.

Bibliografia

Materiały do księgi życiorysów ludzi kultury literackiej Zagłębia Dąbrowskiego, pod red. A. Jarosza, Katowice, 1993.; Polski Słownik Biograficzny, t.XV, z.1, Wrocław, 1970.; Słownik Biograficzny Katolickiego Duchowieństwa Śląskiego XIX i XX wieku, pod red. M. Patera, Katowice, 1996.