Kościół pw. św. Wawrzyńca w Zacharzowicach

Z e-ncyklopedia

Zacharzowice to wieś w gminie Wielowieś. Jest to kościół filialny parafii Wszystkich Świętych w Sierotach.

Pierwsze wzmianki o istnieniu kościoła w Zacharzowicach znajdują się w dokumentach z lat 1386 i 1447. Według zapisu w protokole wizytacyjnym obecny kościół wzniesiono w 1580 roku. Pod koniec XVI wieku przejęli go protestanci, a w 1629 roku odzyskali katolicy. Wieżę dobudowano w 1675 roku. Datę budowy ustalono na podstawie badań dendrochronologicznych Aleksandra Koniecznego w 2008 roku. Kościół przechodził remonty w latach: 1843, 1896-1898, 1909 i w 1936 roku, kiedy to odsłonięto polichromię późnogotycką z końca XVI wieku. W 1950 roku zniszczono starą polichromię. Kościół nie ominęły włamania w latach 1995 i 1997. Skradziono wtedy cenną figurę św. Anny Samotrzeciej i skrzydła gotyckiego tryptyku z około 1510 roku. W 2007 roku dokonano konserwacji polichromii. W 2012 roku w czasie remontu z wymieniono fundamenty.

Kościół jest drewniany, jednonawowy konstrukcji zrębowej. Orientowany, zbudowany z drewna świerkowego i jodłowego, a wieża z dębowego. Prezbiterium mniejsze od nawy, zamknięte trójbocznie z przylegającą z boku zakrystią na planie prostokąta. Wieża kwadratowa, konstrukcji słupowej o pochyłych ścianach ku górze. Zwieńczona namiotowym hełmem z gontem. Dach dwukalenicowy, kryty gontem. Nawa i prezbiterium otoczone sobotami zawieszonymi, nie podpartymi. Wewnątrz strop płaski. Chór muzyczny wsparty na dwóch słupach z prostokątną wystawką w części środkowej i prospektem organowym z 1880 roku firmy Weiss. W prezbiterium zwraca uwagę polichromia późnogotycka z 1580 roku przedstawiająca sceny z życia Chrystusa i wizerunki Świętych. Polichromia patronowa i figuralna z XVIII wieku na stropie nawy, przemalowana w 1964 roku przez F. Jagiela. Podłoga z desek. Ołtarz główny neobarokowy z 1897 roku z gotyckim tryptykiem z 1510 roku; obecnie jest to kopia skradzionego oryginału. Ołtarze boczne późnobarokowe, bogato dekorowane z około 1720 roku, a ambona barokowa z 1687 roku. Dwie ławki kolatorskie z przełomu wieków XVIII i XIX. Rzeźby św. Katarzyny i św. Barbary z 1720 roku obecnie znajdują się w muzeum w Rudach. Kościół posiada kryptę. Kościół znajduje się na cmentarzu, ogrodzonym płotem z drewnianych desek. Przy wejściu do kościoła znajduje się krzyż Boża Męka z 1899 roku.

  • Kościół jest wpisany do rejestru zabytków woj. śląskiego (nr rej. A/281/60 z dnia 7.03.1960 - woj. katowickie oraz A/1177/23 z dnia 21.04.2023 - woj. śląskie).
  • Leży na Szlaku Architektury Drewnianej woj. śląskiego, a w pobliżu kościoła przechodzą szlaki: Szlak Okrężny wokół Gliwic i Szlak Zacharzowski.

Bibliografia

Oprac. MC; J. Pilch, Leksykon zabytków architektury Górnego Śląska, Warszawa 2008; B. Kubit, Zacharzowice, kościół pw. św. Wawrzyńca, ulotka wydana z okazji X Gliwickich Dni Dziedzictwa Kulturowego, Gliwice 2012; G. Ruszczak, Architektura drewniana w Polsce, Wydawnictwo Muza, Warszawa 2009; J. Matuszczak, Kościoły drewniane na Śląsku, Wrocław 1975; S. Brzezicki, C. Nielsen (red.), Zabytki Sztuki w Polsce. Śląsk, Warszawa 2006