Klemens XI

Z e-ncyklopedia

Klemens XI (1649-1721), papież

Klemens11.jpg

Klemens XI (łac. Clemens XI, właśc. Giovanni Francesco Albani) urodził się 23 lipca 1649 w Urbino w arystokratycznej rodzinie umbryjskiej. W Rzymie otrzymał staranne i wszechstronne wykształcenie. Studiował prawo i filozofię. W 1677 roku został gubernatorem Państwa Kościelnego, a następnie sekretarzem kolegium abrewiatorów. W 1690 roku z rąk Aleksandra VIII otrzymał kapelusz kardynalski. Miał znaczące wpływy w kurii podczas pontyfikatów Aleksandra VIII i Innocentego XII. Albani był bardzo życzliwy dla ludzi, posiadał literacki talent i żył nienagannie, czemu zawdzięczał sympatię, jaką powszechnie się cieszył. Umiał się dostosować do papieży stojących na czele Kościoła w czasie jego pracy w kurii oraz wiernie im służył. Poprzednicy uważali go za jednego z najbardziej wpływowych kardynałów.

W 1700 roku Albani przyjął święcenia kapłańskie. Po trwającym 46 dni konklawe, został wybrany papieżem. Zanim zgodził się z wolą elektorów zastanawiał się kilka dni czy przyjąć ten urząd. Jego wybór został przyjęty z wielkim entuzjazmem, również w krajach protestanckich. W chwili wyboru miał zaledwie pięćdziesiąt jeden lat, był pobożny, wymagający od siebie, ale brakowało mu politycznego obycia. Pewnego razu wypowiedział następujące słowa: jako kardynał potrafiłem udzielać dobrych rad, ale jako papież nie potrafię sobie pomóc. Łatwiej mu przychodziło przychylać się do cudzej inicjatywy i ją kontynuować, niż podejmować samodzielne decyzje i wprowadzać je w życie. Dużą część pontyfikatu Klemensa XI wypełniła wojna o sukcesję hiszpańską (1701-1714), która ukazała słabe strony papieża oraz papiestwa. Papież był niezdecydowany, a wszelkie jego sugestie i postanowienia były pomijane przez władców. Klemens XI musiał ostatecznie podporządkować się woli cesarza i postąpić wbrew sobie popierając, jako kandydata do tronu hiszpańskiego arcyksięcia Karola. Podczas trwania wojny, w 1708 roku papież ustanowił święto Niepokalanego Poczęcia NMP obchodzone 8 grudnia.

Klemens XI odegrał wielką rolę w obaleniu jansenizmu. W swoich bullach ogłoszonych w latach 1705-1708 potępił dzieła Korneliusza Jansena i Pasquiera Quesnela. W słynnej bulli Unigenitus dei Filius z 1715 roku potępił 101 jansenistycznych twierdzeń, zaczerpniętych z dzieła Quesnela. Tekst bulli wzbudził wielki sprzeciw zwolenników ruchu jansenistycznego, którzy odwołali się do soboru powszechnego. Papież tym razem nie ugiął się i ekskomunikował ich. Bulla została zarejestrowana przez sąd paryski, choć zachowano wolność kościoła gallikańskiego.

Papież ten interesował się również sprawami Polski. Gdy August II Sas został zdetronizowany i na tron wyniesiono Stanisława Leszczyńskiego skierował do polskich biskupów brewe, w którym zabronił dopomagać koronacji Leszczyńskiego. Prymasa zawiesił w urzędowaniu za złamanie przysięgi złożonej królowi. Po śmierci Augusta II Sasa, papież zalecał wybór na następcę Augusta III. Widział zagrożenie dla Polski ze strony Prus i Rosji. W 1701 roku zaprotestował przeciwko tytułowi królewskiemu, jaki sobie chciał nadać władca Prus Fryderyk I. Biskupom przypomniał również o tym by bardziej dbali o ascetyczne wychowanie kleru.

Dla papieża nie tylko sprawy polityczne były ważne. Bardzo interesował się działalnością misyjną Kościoła. Popierał misje zamorskie, zwłaszcza w Indiach, w Chinach i na Filipinach. Jego zakaz używania przez misjonarzy rytów chińskich, zwłaszcza kultu Konfucjusza i jego przodków doprowadził do prześladowania chrześcijan i zamknięcia misji na tamtych terenach.

Klemens XI prowadził życie nieskazitelne, jednak jego niezdecydowane i nieroztropne decyzje przyniosły papiestwu poważne szkody. W czasie swego niezbyt udanego pontyfikatu mianował siedemdziesięciu kardynałów. Dbał również o rozwój sztuki i kultury. Interesował się szczególnie archeologią. Miał duży wpływ na poszerzenie zbiorów Biblioteki Watykańskiej. Zmarł 19 marca 1721 w Rzymie.

Bibliografia

K.J. Norman Davidson, Encyklopedia papieży, Warszawa 1997, s. 407-410; L. Ranke, Dzieje papiestwa w XVI-XIX wieku, Warszawa 1974, s. 640-641; R. Fischer-Wollpert, Leksykon papieży, Kraków 1990, s. 165-167.