Klemens VIII

Klemens VIII (1536-1605), papież

Hipolit Aldobrandini urodził się 24 lutego 1536 w Fano, jako jedno z ośmiorga dzieci florenckiego adwokata Silvestro Aldobrandiniego. Studiował prawo na uniwersytetach w Padwie, Perugii i Bolonii, uzyskując stopień doktora. Pontyfikat Piusa VI przyniósł rodzinie Aldobrandinich wiele zaszczytów. W roku 1568 Hipolit został mianowany adwokatem konsystorialnym, a w 1570 roku audytorem Roty Rzymskiej. W 1571 roku odbył pierwszą misję dyplomatyczną do Hiszpanii, jako towarzysz kardynała Bonelliego. Poznał Filipa Nereusza, późniejszego Świętego, pod którego wpływem przyjął święcenia kapłańskie w roku 1580. Papież Sykstus V już 15 maja 1585, a więc niecały miesiąc po wyborze na Stolicę Piotrową mianował go swym datariuszem, a kilka miesięcy później, bo 18 grudnia tego samego roku kreował go kardynałem-prezbiterem z kościołem tytularnym św. Pankracego za Murami. 12 czerwca 1586 kard. Hipolit Aldobrandini objął urząd wielkiego penitencjariusza. W latach 1588-1589 przewija się w życiorysie Hipolita motyw Śląska i Polski. Przebywał on na tych ziemiach jako nuncjusz apostolski. Po zwycięskiej dla Polski bitwie pod Byczyną, prowadził mediacje pomiędzy królem Zygmuntem III Wazą, a Habsburgami. Zawarto wtedy układ tzw. pakta będzińsko-bytomskie. W trakcie pobytu na ziemiach polskich legat Aldobrandini przebywał m.in. w Warszawie, Krakowie, Bytomiu, Będzinie, Sławkowie i Olkuszu, gdzie do dziś pozostał po nim m.in. srebrny, pozłacany, renesansowy kielich mszalny z herbem Aldobrandinich i datą: A.D. 1589, wykonany w Rzymie. Brał udział w kilku konklawe, na których prawdopodobnie był typowany jako jeden z właściwych kandydatów.

Został wybrany na papieża 30 stycznia 1592, przyjmując imię Klemensa VIII. Sakrę biskupią przyjął z rąk kardynała Gesualda 2 lutego 1592 w Kaplicy Sykstyńskiej, a uroczyście koronowany został 9 lutego tegoż roku w Bazylice Watykańskiej. Całkowicie oddał się reformie Kościoła według zaleceń Soboru Trydenckiego. Regularnie wizytował jako biskup rzymskie parafie oraz dbał o poziom moralny duchowieństwa, sam dając dobry przykład w tej materii. Odbywał cowieczorną, a każdego poranka osobiście celebrował mszę świętą. W 1592 roku ukończono prace nad zrewidowaną wersją Wulgaty, zwaną od imienia papieża klementyńską. Ponadto wydał poprawiony ceremoniarz w 1600 roku, a także odnowiony brewiarz w 1602 roku i mszał w 1604 roku. Za pierwszych lat pontyfikatu wraz z nim codziennie pożywiało się dwunastu biedaków. Jako papież, Klemens VIII nadal interesował się sprawami polskimi: zlecił swemu nuncjuszowi załagodzenie sporu między królem Zygmuntem III Wazą a hetmanem Janem Zamoyskim, w którym widział przyszłego naczelnego dowódcę wojsk chrześcijańskich w wojnie przeciw Turcji. Zamysł tej wojny, którą chciał wywołać przeciwko muzułmanom był w jego głowie od początku pontyfikatu. Jednak, mimo iż przeznaczył znaczne ilości pieniędzy i zgromadził 12 tys. krzyżowców niczym we wcześniejszych wiekach, jego zamiar zakończył się fiaskiem. 17 kwietnia 1594 kanonizował dominikanina Jacka Odrowąża.

Zła sława papieża Klemensa VIII zaczęła się w momencie, gdy zaczął obsadzać wysokie stanowiska kościelne członkami swojej rodziny, tym bardziej, że jako kardynał był przeciwny nepotyzmowi. Członkowie jego rodziny zajmując wysokie stanowiska czerpali z nich ogromne zyski. Z czasem Klemens VIII coraz bardziej zajmował się sprawami gospodarczymi i politycznymi. Zerwał on m.in. ze skrajnie prohiszpańską polityką swoich poprzedników, obawiając się całkowitego zdominowania Kościoła przez Hiszpanię. Dążył do odbudowania pozycji Francji jako mocarstwa katolickiego. Nie zaniedbywał jednak nigdy przy tym spraw Kościoła. W 1595 roku przyczynił się do zawarcia unii brzeskiej dzięki której prawosławni zachowując swój obrządek mogli przejść pod zwierzchnictwo papieża. Jednak tolerancji wobec innych papież był stanowczo przeciwny. Wspierał kontrreformację za wszelką cenę. Był zaprzysięgłym antysemitą, zaś jedna z jego antyżydowskich bulli nosiła nazwę - Ślepa i zatwardziała perfidia Hebrajczyków, a wydał ją 25 lutego 1593. Papież zarządzał w niej m.in. wygnanie Żydów z Państwa Kościelnego.

W roku 1598 opublikował nowy Indeks Ksiąg zakazanych, gdzie wpisał m.in. talmud i inne dzieła żydowskie. Mocno dbał o skuteczność działań Inkwizycji. W jego czasach stracono prawie 30 osób. Największą z ofiar inkwizycji za Klemensa VIII był Giordano Bruno, filozof i humanista spalony na głównym rynku Rzymu w 1600 roku. W tym samym roku na polecenie Klemensa VIII obchodzono w Rzymie Rok Święty. Z tej okazji także przeprowadzono prace renowacyjne w Bazylikach Laterańskiej i Watykańskiej. Zmarł w Rzymie 3 marca 1605. Po śmierci spoczął w Bazylice Matki Bożej Większej.

Bibliografia

J. Dyl, Klemens VIII, [w:] Encyklopedia Katolicka, t. 9, Lublin 2002, kol. 113-114; K. Dopierała, Księga papieży, Poznań 1996, s. 331-333; R. Fischer-Wollpert, Leksykon papieży, Kraków 2000, s. 98-99.