Jędrysik Seweryn

Z e-ncyklopedia

Jędrysik Seweryn OP, pseud. Jacentowicz, Wallenstein (1893-1942), mjr, kapelan WP

Urodził się 25 sierpnia 1893 w Kamieniu Śląskim, w rodzinie robotniczej o silnie zakorzenionej tradycji polskiej. W dzieciństwie stracił ojca. Świadomość narodową polską umacniała w rodzinie matka. W 1907 roku rozpoczął naukę w gimnazjum klasycznym w Nysie. W 1913 roku po uzyskaniu świadectwa dojrzałości podjął studia filozoficzne na uniwersytecie w Wiedniu. Po wybuchu I wojny światowej powołany został do armii niemieckiej. Aby uniknąć służby, opuścił Wiedeń i wyjechał do Krakowa. W grudniu 1914 roku pod nazwiskiem Jacentowicz wstąpił w Nowym Targu do I Brygady Legionów Polskich. Otrzymał przydział do 6 batalionu mjr. Albina Fleszara. Przeszedł cały szlak bojowy brygady, począwszy od walk nad Nidą (marzec-kwiecień 1915), pod Konarami (16-23 maja t. r.), do zmagań nad Styrem i Stochodem (listopad 1915 - lipiec 1916). Uczestniczył m.in. w bitwie pod Kostiuchnówką 4-7 lipca 1916. Od lata 1917 roku przez rok ukrywał się w Małopolsce Wschodniej. Nie mógł ujawnić się, gdyż był poszukiwany przez Niemców za dezercję.

W listopadzie 1918 roku rozpoczął studia na UJ, gdzie wstąpił do Legii Akademickiej. 5 lutego 1919 wstąpił do 7 Batalionu Strzelców (późniejszy 1 Pułk Strzelców Bytomskich). Następnie ukończył w Warszawie Szkołę Podchorążych Piechoty. Z WP został wyreklamowany do pracy na terenie plebiscytowym Górnego Śląska w lipcu 1920 roku. 3 sierpnia zameldował się w Ekspozyturze POWGŚl. w Sosnowcu. Posiadał wówczas stopień podporucznika. Rozpoczął pracę w śląskiej organizacji bojowej. W marcu 1921 roku, po utworzeniu Dowództwa Obrony Plebiscytu (DOP), został komendantem organizacji na powiat strzelecki. Przyjął wówczas pseud. Wallenstein. Z chwilą wybuchu III powstania śląskiego, w pierwszych dniach maja 1921 roku wraz z podległymi sobie oddziałami opanował znaczną część powiatu strzeleckiego, m.in. rodzinny Kamień Śląski. Następnie oba dowodzone przez niego bataliony weszły w skład Brygady "Bogdan", walczącej na lewym skrzydle powstańczej Grupy Operacyjnej "Północ". Uczestniczyły w zmaganiach obronnych na przedpolach Góry Świętej Anny (21-30 maja 1921). Dzięki zasługom bojowym stał się jednym z najbardziej popularnych powstańczych dowódców. Opublikował drukiem wspomnienia: Polskie powstanie w powiecie strzeleckim ([w:] O wolność Śląska. W dziesięciolecie III powstania, Katowice 1931, s. 78-80).

Po zakończeniu III powstania wstąpił do zakonu dominikanów w Krakowie. Wyjechał na studia do Rzymu, gdzie w 1927 roku przyjął święcenia kapłańskie. 5 lipca 1927 odbyły się w Katowicach jego prymicje. Uroczystość organizowali powstańcy śląscy na czele z wojewodą M. Grażyńskim i A. Kocurem, prezydentem miasta. Uczestniczyli w niej m.in. działacze Związku Polaków w Niemczech z Opolszczyzny. Osiadł w klasztorze w Krakowie, prowadząc ożywioną działalność społeczną. Aktywnie działał w Związku Powstańców Śląskich. Powołany w szeregi WP, został proboszczem parafii wojskowej w Słonimiu nad Szczarą na Białorusi i kapelanem 20 Dywizji Piechoty. Od marca 1939 roku, po wejściu dywizji w skład Armii „Modlin", przebywał w rejonie Mławy jako szef Służby Duszpasterskiej 20 Dywizji. Posiadał wówczas stopień majora. Tam zastał go wybuch II wojny. Po pierwszych walkach (13-14 września 1939) wraz z dywizją przybył na Pragę. Od 14 do 27 września uczestniczył w obronie Warszawy jako szef Służby Duszpasterskiej Dowództwa Pododcinka „Północ", wchodzącego w skład Odcinka Warszawa-Wschód na Pradze. Od prezydenta Starzyńskiego otrzymał legitymację Zasłużonego Obrońcy Stolicy. 8 października 1939 odprawił ostatnią, przed wyjazdem do obozów jenieckich, Mszę polową dla swoich żołnierzy w Radziwiłłowie k. Skierniewic. Następnie podzielił los innych kapelanów. Został osadzony w Oflagu IV A Hohenstein, a następnie przewieziony do Oflagu IX A Rotenburg. 18 kwietnia 1940 wraz z grupą kapelanów został, wbrew Konwencji Genewskiej z 27 lipca 1929, zapewniającej pobyt kapelanów we wszystkich skupiskach jenieckich, przewieziony z Rotenburga do obozu koncentracyjnego w Buchenwaldzie. 6 lipca 1942 został wraz z innymi kapelanami osadzony w Dachau, gdzie został zamordowany 5 września t.r. Śmierć o. Jędrysika przyspieszył donos do gestapo w Pszczynie, gdzie rodzina jego osiedliła się po powstaniu, o jego powstańczej przeszłości. Nazwisko Jędrysika upamiętnione zostało na płycie poświęconej kapelanom WP poległym i pomordowanym podczas II wojny światowej, znajdującej się w kościele garnizonowym w Warszawie.

Bibliografia

EPŚl., s. 186-187; R. Horoszkiewicz, Pod Górą Świętej Anny. (Z majowych i czerwcowych dni 1921 roku), „Kwartalnik Opolski" 1956, nr 2, s. 124-140; tenże, 60 dni walki, [w:] Godzina druga. Walki pod Górą Świętej Anny w czasie III powstania na Górnym Śląsku w 1921 r., Warszawa 1959, s. 93-111; R. Juszkiewicz, Bitwa pod Mławą 1939, Warszawa 1979, s. 168-170; T. Kulik, Hora secunda, [w:] Godzina druga. Walki pod Górą Świętej Anny w czasie III powstania na Górnym Śląsku w 1921 r., Warszawa 1959, s. 112-133; S. Podlewski, Wierni Bogu i Ojczyźnie. Duchowieństwo katolickie w walce o niepodległość Polski w II wojnie światowej, Warszawa 1982, s. 86, 277, 281; W. Ryżewski, Działania zaczepne grupy „Północ" na Opolszczyźnie w III powstaniu śląskim, „Kwartalnik Opolski" 1971, z. l, s. 23-45; tenże, Trzecie powstanie śląskie 1921. Geneza i przebieg działań bojowych, Warszawa 1971; A. Wilgusiewicz, Seweryn Jędrysik (1893-1942), [w:] Tobie Polsko. Szkice biograficzne działaczy ruchu niepodległościowego na Górnym Śląsku, pod red. W. Lesiuka i Wł. Zielińskiego, Opole-Katowice 1918, s. 214-217; M. Wrzosek, Powstania śląskie 1919-1921, Warszawa 1971; tenże, Powstańcze działania zbrojne 1921 w opolskiej części Górnego Śląska, Opole 1981; Z. Zarzycka, Jędrysik Seweryn (hasło), [w:] Słownik biograficzny, s. 152-153.