Czyż Franciszek

Z e-ncyklopedia

Czyż (Czysch) Franciszek OFM (1910-1958), imię zakonne Anzelm, rektor seminarium

Urodził się 10 października 1910 w Wiśle Wielkiej w rodzinie Filipa i Anny z d. Osińska. Po ukończeniu szkoły elementarnej w 1922 roku, za zgodą rodziców jako nieletni wstąpił do franciszkanów w Panewnikach. Uczęszczał do Gimnazjum im. A. Mickiewicza o profilu neoklasycznym w Katowicach. Po uzyskaniu świadectwa dojrzałości w 1928 roku wstąpił do nowicjatu franciszkanów w Wieluniu. Studia filozoficzno-teologiczne odbywał we Wronkach, tam też złożył wieczystą profesję w 1932 roku. Święcenia kapłańskie przyjął w Poznaniu w 1934 roku. Już w czasie studiów teologicznych zaczął uczęszczać na zajęcia z filologii klasycznej na uniwersytecie w Poznaniu. Celem uzyskania dyplomu nauczyciela szkół średnich odbył roczną praktykę nauczycielską w poznańskich szkołach średnich. Od października 1938 roku uczył języków klasycznych we franciszkańskim Małym Seminarium Duchownym w Kobylinie k. Krotoszyna.

Po wybuchu II wojny światowej, w grudniu 1939 roku został przesiedlony do Generalnej Guberni. Zamieszkał w Radomiu u franciszkanów bernardynów, którym gościnność odpłacał uczeniem kleryków oraz nauczaniem w tajnych kompletach. Od grudnia 1941 do stycznia 1942 roku był więziony na Pawiaku w Warszawie, a od lipca do września 1942 roku - w Radomiu. Był więźniem Auschwitz - od września 1942 do połowy lipca 1944 roku. Po likwidacji obozu Auschwitz znalazł się w Buchenwaldzie, gdzie w podobozie Harzungen przebywał aż do wyzwolenia 8 maja 1945. Od października 1945 roku uczył języków klasycznych w Małym Seminarium Duchownym w Nysie oraz języka angielskiego w Państwowym Gimnazjum Koedukacyjnym w Nysie. W latach 1950-1952 pracował w Jarocinie w Niższym Seminarium Franciszkanów. Po jego likwidacji przez ministerstwo uczył w seminarium duchownym w Opolu (1952-1955). Potem został rektorem reaktywowanego Niższego Seminarium w Kobylinie. Przełożył na język polski i wydał kilkanaście dzieł o treści religijnej. Na skutek obrażeń odniesionych w wypadku drogowym pod Trzebnicą zmarł 24 maja 1958. Spoczął w kwaterze ojców franciszkanów na cmentarzu panewnickim w Ligocie.

Bibliografia

W. Jacewicz, J. Woś, Martyrologium polskiego duchowieństwa rzymskokatolickiego pod okupacją hitlerowską w latach 1939-1945, Warszawa, z. 3, 1978, s. 297, 330, 360, 367; W. Jacewicz, J. Woś, Martyrologium polskiego duchowieństwa rzymskokatolickiego pod okupacją hitlerowską w latach 1939–1945, z. 5, Warszawa 1981, s. 218; B.J. Rydlewski, Czyż (Czysch) Franciszek Anzelm (hasło), [w:] Słownik biograficzny katolickiego duchowieństwa śląskiego XIX i XX wieku, red. M. Pater, Katowice 1996, s. 76-77; E. Wyglenda, Czyż Franciszek (hasło), [w:] Słownik biograficzny ziemi pszczyńskiej, s. 60.