Brzuska Jan

Brzuska Jan (1757-1840), proboszcz, działacz oświatowy

Urodził się 6 maja 1757 w Strumieniu. Uczęszczał do gimnazjum jezuickiego w Cieszynie. Teologię studiował w Ołomuńcu i w Wiedniu, gdzie w 1780 roku przyjął święcenia kapłańskie. Był wikarym we Frysztacie (1781-1784) i w Cieszynie (1784-1786), administratorem w Pogwizdowie (1786-1796), proboszczem w Istebnej (1796-1805), Wędryni (1805-1806) i w Cieszynie (1806-1838). Pełnił funkcje dziekana, radcy konsystorza oraz powiatowego inspektora szkół.

Interesował się przyrodoznawstwem, fizyką i medycyną - prowadził obserwacje meteorologiczne, budował termometry i barometry, mierzył wysokość gór. Opisał wieś Istebna. Badał wpływ prądu elektrycznego na zdrowie ludzi, co opisał w rozprawie. Wśród górali znany był jako dobroczynny lekarz. W 1801 roku zbudował organy o papierowych piszczałkach, które również opisał.

W 1820 roku walczył z magistratem o organistę znającego język polski. Nie zgadzał się na wprowadzenie do kościoła niemieckich kazań. Według ks. J. Londzina i badaczy późniejszych jest autorem pierwszego polskiego modlitewnika dla młodzieży wydanego na Śląsku. Książka modlitewna dla katolickiey młodzieży szkolney iako też dorosłey wydana w Cieszynie w 1823 roku i sygnowana inicjałami J.B. , napisana była poprawną polszczyzną z niewielkimi naleciałościami gwarowymi.

Zgromadził bogaty księgozbiór, zawierający dzieła teologiczne, filozoficzne, z zakresu fizyki, medycyny, weterynarii. Był założycielem Biblioteki Dekanatu Cieszyńskiego. Złożyły się na nią książki należące do poprzednich proboszczów cieszyńskich, dzieła zwiezione z okolicznych parafii oraz własne zbiory ks. Brzuski, a uzupełniana była tomami należącymi do następców. Część zbiorów zachowała się w budynku parafii cieszyńskiej, a obecnie stanowi depozyt w Książnicy Cieszyńskiej. Zmarł 9 sierpnia 1840 w Cieszynie.

Bibliografia

J. Londzin, Stulecie pierwszej polskiej książki modlitewnej dla katolickiej młodzieży szkolnej, "Gwiazdka Cieszyńska" 1923, nr 64, s. 1-2 ; M. Pawłowiczowa, Brzuska Jan Piotr, [w:] Słownik biograficzny duchowieństwa śląskiego XIX i XX wieku, red. J. Pater, Katowice 1996, s. 61-62 ; W. Pawłowicz, Biblioteka Dekanatu w Cieszynie. Historia i księgozbiór, [w:] Cieszyńskie księgozbiory historyczne. Materiały z sesji naukowej Cieszyn, 18-20 listopada 1991 r., Warszawa 1993, s. 42-52; Brzuska Jan, [w:] Encyklopedia katolicka T.2, red. F. Gryglewicz, R. Łukaszyk, Z. Sułkowski, Lublin 1989.