Św. Anicet

Z e-ncyklopedia

Św. Anicet, papież

Na urzędzie papieskim pozostawał w latach ok. 155 - ok. 166.

Papież Anicet jest dziesiątym, wg najstarszych katalogów, biskupem Rzymu i uważany jest za jedenastego papieża - przez późniejszą tradycję, która jako pierwszego wymienia św. Piotra. Jego poprzednikiem na tronie Piotrowym był Pius I (święty), a następcą Soter (święty). Źródła ("Liber Pontificalis") przekazują, że najprawdopodobniej był Syryjczykiem z Emesy (obecnie Hims), a Euzebiusz podaje, że rządził przez 11 lat w latach ok. 155 - ok. 166. Tradycja chrześcijańska wspomina go jako troskliwego rządcę Kościoła. Zabronił duchowieństwu noszenia długich włosów.

Wkrótce po wstąpieniu na tron przyjął Polikarpa (późniejszy święty) - osiemdziesięcioletniego biskupa Smyrny, który - gdy doszli do porozumienia w innych sprawach - starał się przekonać Aniceta do przyjęcia stosowanej w Kościołach Azji Mniejszej praktyki obchodzenia świąt Wielkanocy czternastego dnia żydowskiego miesiąca Nisan (daty Paschy), czyli tzw. praktyki kwartodecymalnej. W sporze o termin Wielkanocy chodziło o odpowiedź na pytanie, czy uroczystość tę należy świętować bezwarunkowo w niedzielę. Kwartodecymanie świętowali Wielkanoc według żydowskiego zwyczaju, czternastego nisan, tzn. podczas pierwszej pełni księżyca, po nadejściu wiosny, niezależnie od tego, w jakim dniu tygodnia ona przypadała - był to dawny, judeochrześcijański zwyczaj. "Dominicale" (od dominica = "niedziela") był przeciwnym do niego zwyczajem, który powstał w świecie pogańskim i Wielkanoc świętował w najbliższą niedzielę po tej pełni. W tej właśnie sprawie Polikarp ze Smyrny przybył ok. 160 roku do biskupa Aniceta w Rzymie i rozmawiał z nim na temat ustalenia terminu Wielkanocy. W obronie kwartodecymańskiego zwyczaju Polikarp powoływał się na Jana i innych apostołów, natomiast Anicet argumentował, że czuje się w obowiązku zachować zwyczaj swoich poprzedników święcenia Zmartwychwstania Pańskiego w każdą niedzielę. Polikarpowi nie udało się przekonać Aniceta, ani też Anicetowi Polikarpa. Mimo tych różnic obydwaj biskupi pozostali w przyjaźni, trwali we wspólnocie, a Anicet zaprosił Polikarpa, by przewodniczył Mszy św. Za pontyfikatu Aniceta czynni byli w Rzymie ówcześni heretycy: Walentyn, Marcjon i inni. Dlatego też w tym czasie Polikarp chciał również ustalić stanowisko hierarchii kościelnej wobec szerzących się nowych prądów religijnych, grożących rozłamem chrystianizmu. Chodziło zwłaszcza o poglądy Montanusa (frygijskiego chłopa) i jego uczniów głoszących chrystianizm "profetyczny", który kładł nacisk na indywidualne działanie Ducha Świętego w przeżyciach religijnych, a także działalności Marcjona (bogatego kupca z Synopy), który twierdził, że chrześcijaństwo powinno odrzucić Stary Testament, rozwijając doktrynę wyłącznie w duchu listów św. Pawła. Rada Starszych odrzuciła doktrynę Marcjona, ale zatrzymała księgozbiór. Źródła w kwestii "walki" Aniceta z heretykami nie są jednoznaczne. Jedne podają - odnośnie stosunku do doktryny Marcjona, że "o roli biskupa rzymskiego nie wspominają", inne - że Anicet zwalczał poglądy gnostyków - zwolenników Walentyna. Chociaż bezpośrednio nie wiemy nic więcej na temat działalności Aniceta, należy przyjąć, że pozostawał w kontakcie z uczonym - św. Hegezypem - autorem dzieł przeciwko gnostykom, który w owym czasie przybył do Rzymu, i z apologetą Justynem, który został zamęczony w Rzymie ok. 165 roku.

To prawdopodobnie Anicet, a nie - jak sądzono - Anaklet, wzniósł na Wzgórzu Watykańskim grobowiec św. Piotra, znany odwiedzającym Rzym, ok. 200 roku i odkryty w latach 1939 - 1949 w czasie prac wykopaliskowych.

Według tradycji zmarł jako męczennik w Rzymie podczas prześladowań chrześcijan za panowania cesarza Marka Aureliusza (161-180).

  • Liturgiczne wspomnienie św. Aniceta obchodzone jest w kalendarzu 17 kwietnia.

Bibliografia

J.N.D. Kelly, Encyklopedia papieży, tłum. T. Szafrański, PIW, Warszawa 1997; K. Schatz, Prymat papieski od początków do współczesności, Kraków 2004; J. Wierusz Kowalski, Poczet Papieży, Warszawa, 1985.